logo sustentas

logo sustentas

viernes, 28 de febrero de 2014

RESULTADOS MES DE FEBREIRO NA ESO

Xa temos os datos de recollida no mes de febreiro na ESO. Son os que podedes ver na seguinte táboa:


Os da parte de primaria e infantil están incompletos así que lles imos dar un pouco máis de tempo para publicalos todos xuntos.
Unha análise rápida na ESO segue amosando que as clases de 1ºB e 2ºB son as máis activas, pero o importante é constatar que case todos seguen participando en maior ou menor grao. Destaca a recollida de aceite usado que de non haber case ningún claki recollido o ano pasado, pasamos a recibir case un ao día.
Non podemos facer outra cousa que congratularnos por iso ;-)

BIODIESEL: METÉNDONOS A MEDIR A VISCOSIDADE

A viscosidade é un parámetro que mide a resistencia que ofrecer un medio a fluir.
Na fabricación de biodiesel é importante controlalo porque os combustibles para nos motores por sistemas de inxección que se poden tupir se a viscosidade non é a axeitada. 
O aceite de partida é máis viscoso que o diesel e o biodiesel. As normas internacionais establecen valores entre 3,5 e 5 cSt para o biodiesel medido a 40ºC.
Para ver se a viscosidade do noso biodiesel entra dentro dese rango, pensamos en varias maneiras de medila.
  • Método A: Está baseado na caída dunha bola por un tubo cilíndrico nas condicións nas que se pode aplicar a fórmula de Stokes
  • Método B: Utilización dun viscosímetro profesional calibrado de Cannon-Fenske. Supoñemos que será o método que nos proporcione os mellores resultados por ser un dos recollidos nos estándares oficiais.
Empezamos polo MÉTODO DE STOKES. 
O mércores 27 Silvia e David fixeron a primeira aproximación ao tema para ver como saía. Pero antes de nada unha introducción teórica:

A caída dunha esfera no seo dun fluído introducido nun tubo cilíndrico axústase ás ecuacións deducidas por Stokes. A experiencia baséase no feito de que unha esfera ao caer vai acelerando polo efecto da gravidade pero chega un momento en que acada unha velocidade máxima e límite ao igualarse esa forza da gravidade cara abaixo coas forzas de empuxe e resistencia do fluído cara arriba. A partir dese intre cúmprese a seguinte ecuación que proporciona a viscosidade dinámica do fluído a partir da aceleración da gravidade (980 cm/s2), o diámetro da bola (en cm), as densidades da bola e do fluído e a velocidade límite acadada pola bola.
Cando as paredes do cilindro están moi preto da bola hai interferencias no cálculo da velocidade límite que se poden corrixir coa fórmula empírica de Landenburg
 Substituíndo (2) en (1) temos a expresión máis completa:


Polo tanto o que hai que facer e deixar caer unha bola de diámetro coñecido preto do eixe de tubo e medir o tempo que tarda en pasar entre dous puntos. O importante é determinar a velocidade límite de caída...demasiadas cousas para controlar a nivel de laboratorio escolar...ou non. 
Baseándonos nunha referencia que atopamos na bibliografía (de Carrera, Yuste e Sánchez, da UNED, publicada en Rev. Cub. Física, vol 24, Nº1 (2007) p30-33) decatámonos de que podiamos usar a cámara de video para grabar todo o proceso cun cronómetro en marcha que se vira en pantalla e despois ir buscando fotogramas. Para iso recortamos unha tira de papel milimetrado e pegámola a unha probeta de dimensións coñécidas (2,85 cm de diámetro interno e 3,25 cm de diámetro externo, medidos con calibre), así podemos medir distancias en pantalla segundo vai pasando o tempo. A montaxe quedou así
montaxe con cámara de vídeo para método de Stokes
E a medir...pero ¿que bola utilizamos? Cuestión algo tonta...pois non. De tonta nada, de feito é o máis complicado. Todas as bolas probadas caían a unha velocidade exagerada, eran demasiado densas para o fluido de traballo. Pero esa referencia bibliográfica deunos a pista...UNHA GOTA DE AUGA¡¡¡
Pois si. Debido á inmiscibilidade do biodiesel e da auga, esta ao caer (pola súa maior densidade) adopta forma esférica e cae a través do combustible.
Para medir o volume da gota de auga engadímola cunha pipeta de 1 mL, moi precisa. E 3 gotas gastaron 0,15 mL, polo tanto o volume de cada unha delas sitúase arredor de 0,05 mL.
De todos os xeitos temos outro camiño alternativo: detivemos un fotograma da gota caendo e ampliámolo bastante. Puidemos observar que a gota era unha esfera case perfecta (d1=d2) e que o seu diámetro era unhas 7 veces máis pequeno que o do tubo (Dt=7d). Mirade a foto do momento




Como o diámetro externo do tubo eran 3,25 cm, o da gota sería 0,464 cm, o que daría de volume (4/3pR3) de 0,052 mL CASE EXACTAMENTE IGUAL QUE O MEDIDO COA PIPETA.
Polo tanto imos asignerlle un valor de 0,05 mL a cada gota (diámetro entón de 0,457 cm)
A densidade da gota é 1 g/mL (auga pura xa que empregamos auga destilada a uns 20ºC) e a do biodiesel xa determinamos que estaba sobre 0,874 g/mL
Polo tanto só falta determinar a velocidade límite acadada pola gota no proceso de caída. Para ver o tramo onde cae con velocidade constante representamos diferentes momentos da mesma e obtemos o seguinte nunha gráfica posición-tempo


   
O axuste da recta por mínimos cadrados é bastante bo. con un coeficiente de correlación de dous  noves e no cal sae unha pendente (velocidade límite de caída) de 6,5 cm/s.

Substituíndo este valor na fórmula corrixida de Stokes obtemos un valor de 0,159 poises para a viscosidade dinámica. Ao dividila pola densidade do biodiesel a esta temperatura (0,874 g/mL) danos 0,182 stokes, ou sexa 18,2 cSt.

Na bibliografía admiten valores comprendidos entre 3,5 y 5 a 40ºC, A corresponderían valores algo máis altos, ata uns 8 cSt, pero desde logo 18,2 non. 
O que nos parece é que hai que elixir un aparello que teña maior percorrido (máis de 10 cm desde logo) para observar ben a caída da bola e detectar a velocidade límite de xeito máis preciso. Tamén haberá que intentar engadir gotas máis pequenas que experimenten menos turbulencias e caian máis lentamente.
Polo menos esta proba serviunos para ver as dificultades técnicas que implica o experimento.



BIODIESEL: A VOLTAS COA DENSIDADE

Hoxe xoves 27 de febreiro démoslle outra volta á densidade determinada onte. Pensamos que ao traballar con tan pouca cantidade eramos susceptibles de cometer bastante erro nas medidas. Por iso decidimos pesar un volume máis significativo de biodiesel.
Ocorréusenos traballar cun matraz aforado sen estrear (de 56,5 g de masa sen tapón). Pero para meter o biodiesel dentro unha vez posto sobre a balanza empregariamos unha pipeta de 10 mL para tomar datos de masa de 10 en 10 mL. Procuramos meter todo o biodiesel sen tocar a parte interior da boca do matraz que queda por riba do aforo para non perturbar as medidas. E obtivemos o seguinte:
Masa (g)
Volume (mL)
Densidade (g/mL)
8,7
10
0,870
17,3
20
0,865
25,9
30
0,863
34,6
40
0,865
43,2
50
0,864
51,8
60
0,863
60,4
70
0,863
69,1
80
0,864
77,7
90
0,863
86,4
100
0,864

Datos dunha precisión magnífica que se axustan perfectamente a unha recta na grafica masa-volume, cun coeficiente de correlación de ¡¡1!! e unha pendente (densidade) de 0,863 g/mL.


Pero o máis curioso xurdiu ao rematar as medidas. Coas 10 adicións con pipeta cabería supoñer que o volume fose 100 mL...pois non. Mirade como quedaba o aforo do matraz



 ¡faltáballe 1 ml exactamente para chegar ao aforo¡

Ou sexa, ou estaba mal aforado ou a pipeta estaba mal graduada. tendo en conta que o matraz era a estrear cabe supoñer que a pipeta puido sufrir por sucesivas dilatacións e contraccións pola temperatura algunha descalibración. De todos os xeitos ao final era 1 mL en 100 mL, é dicir só un 1%, algo asumible na nosa modesta investigación.
De todos os xeitos, completado o volume ata o aforo a masa medida foi de 143,5g, o cal da para o biodiesel un valor de 87g (despois de restarlle os 56,5g do matraz baleiro). En definitiva unha densidade de 0,870 g/mL, valor similar ao ofrecidos polos ensaios de onte e hoxe.




A conclusión das probas realizadas é que a densidade sitúase arredor de 0,87 g/mL, o cal concorda perfectamente co estipulado nas normas de calidade ASTM D6751 americanas, por exemplo ou as UNE EN 14214 europea e española, que marcan un rango permitido de 0,860 a 0,900 g/mL a 15ºC.

Antes de irnos de vacacións de antroido botámoslle unha ollada ás probas de reacción de onte. 
A feita con skipp da lavadora non ofrece evidentemente bo aspecto pero resulta esperanzador que haxa unha capa superior máis clariña (aínda que moi reducida)...¿será biodiesel? sería sorprendente que se produxera algo nas condicións en que foi posta a proba...


Desde logo nada que ver coa proba co aceite lavado...a glicerina escura debaixo e unha separación de fase supernítida:


E a proba con máis metanol do habitual tampouco ten moi mal aspecto


E polo de agora nada máis. Mañá analizaremos as probas de vídeo para medir a viscosidade polo método de Stokes e despois do antroido entraremos na recta final da investigación.


BIODIESEL: REMATANDO AS PROBAS DE REACCIÓN E METÉNDONOS A CARACTERIZAR O PRODUCTO

Hoxe mércores 26 volvemos ao laboratorio, desta volta só con Carlos, David e Silvia. Urxía ir rematando as probas de reacción e ir empezando a ver como nos saían as determinacións das características máis salientables do biodiesel: a densidade e a viscosidade.
O día de hoxe serviu para extraer algunha que outra conclusión.
O primeiro que nos propuxemos foi levar a cabo a valoración ácido-base do aceite de partida tal como se describe na bibliografía. Agora xa tiñamos isopropanol co cal estabamos en condicións de determinar a cantidade de ácidos graxos libres (AGL) que contiña o noso aceite.
Fixéronse 6 valoracións. As 3 primeiras sobre o aceite filtrado en quente que se empregou na maioría das probas anteriores e as 3 últimas sobre es mesmo aceite pero lavado con auga quente para extraerlle os AGL.
Os resultados foron os seguintes:

Mostra
mL de sosa gastados
1ª proba
mL de sosa gastados
2ª proba
mL de sosa gastados
3ª proba
mL de sosa gastados
media
Aceite usado filtrado
1,4
1,2
1,2
1,3
Aceite usado lavado
1
1,1
1,1
1,1

Empregamos a bureta tal como amosan as imaxes:



Efectivamente o aceite lavado contén menos AGL xa que precisa menos sosa na valoración. Non é unha cantidade moi elevada. Estas cantidades implican que a mellor proporción de sosa na reacción sexa de 1,1 +3,5 = 4,6g por cada litro. Como as nosas probas son de 250 mL, será necesario engadir preto de 1,2g.
Estes valores tamén explican por qué as probas anteriores saíron mellor con 1,5g. Empregar 1g resultaba insuficiente para neutralizar todos os AGL do aceite e seguramente fixo que non se completara a reacción ao consumirse a sosa na neutralización destes. Empregar 2 g puido ser excesivo e provocou moita turbidez por formación de xabóns...
1,2g, en teoría, é a cantidade a empregar.

Unha medida directa co pH metro sobre disolución de aceite en isopropanol confirmou estes resultados. O aceite só filtrado en quente deu un pH = 5,74. 


O lavado arroxou un valor de pH=6,04. Os dous son ácidos (hai AGL) pero o lavado é algo máis débil
Esta etapa é unha das máis importantes porque condiciona o resto do proceso.
Saber a acidez do aceite de partida é moi importante traballando con aceite usado porque este estivo sometido a condicións extremas de temperatura, estivo en contacto con multitude de alimentos...e todo iso provocou a liberación de bastantes ácidos que poden conlevar problemas ao reaccionar coa sosa máis rápido que os ésteres.
Vistos estes resultados puxemos a reaccionar o aceite usado con:
  • Lipasa en metanol. A idea disto era reproducir unha referencia bibliográfica que empregou deterxente de lavadora que supostamentamente contán lipasa (un enzima que rompe as graxas). Non depositamos moitas esperanzas nela... Coa sonda comprobouse que a temperatura nos baixaba de 60ºC, situándose preto do punto de ebulición do metanol.
O aspecto foi o seguinte

Deixámola 45 minutos reaccionando e despois pasamos o contido do matraz a un funil de decantación. Pero nin vemos separación de fases. Hai restos de deterxente no matraz

  • NaOH en máis metanol que o empregado ata o de agora. Xa que noutra referencia bibliográfica comproban que una relación molar 1:8 é preferible á 1:5 ou 1:6 empregada nas nosas anteriores probas. Así que en vez de 50 mL de metanol, empregamos 80 mL sobre 250 mL de aceite e usando 1 gramo de sosa como catalizador. Fixémolo a temperatura ambiente. Nada máis mesturar o metóxido co aceite apreciouse a separación de fases
Deixámola 45 minutos axitando a temperatura ambiente, o cal comprobamos continuamente cun termómetro acoplado ao tapón do matraz (estivo entre 25 e 30ºC todo o tempo)


  • A última proba pretendía reproducir as mellores condicións atopadas pero axustando a cantidade de sosa pois íase facer sobre o aceite lavado. Depositáronse 250 mL deste no matraz pero como non tiña un aspecto cristalino claro qeuntámolo 1 minuto no microondas e entón si que se tornou transparente. Sobre el depositouse o metanol (50 mL) cos 1,2 g de sosa que nos due a valoración. Levouse a reacción a uns 60ºC durante 45 minutos, tralo cal se detivo e deixou repousar nun funil de decantación. A separación de fases foi evidente e clara. A glicerina, de aspecto escuro, ocupou a parte inferior.




Un dos problemas que se dan nesta reacción é a dificultade que existe para disolver a sosa no metanol. Sempre rematamos por quentar un pouco o medio para acelerar o proceso pero nunca se tarda menos de un cuarto de hora. Aquí temos un pequeno video onde se pode comprobar as correntes que se forman no metanol do matraz a medida que se vai disolvendo a sosa.



E aquí temos as tres probas despois de rematar


Por outra banda Carlos, Silvia e David empezaron as primeiras determinacións de densidade e viscosidade de Biodiesel.
Hoxe traballaron co da proba Nº 6, de aspecto moi cristalino.
Empregaron 2 métodos:

  • Método A
Botaron biodiesel gota a gota sobre unha probeta de 10mL (que medía de 0,2 en 0,2 mL) colocada sobre balanza (que apreciaba ata a décima de gramo) e obtiveron estes resultados:
Masa (g)
Volume (mL)
Densidade (g/mL)
0,8
1
0,8
1,7
2
0,85
3,8
4,2
0,90
6,1
7
0,87
8,7
10
0,87
Este método implica pouca precisión porque coa probeta é complicado medir os volumes, sobre todo cando os volumes son moi pequenos. Ademais, neste caso a balanza apenas detecta os cambios de masa e leva aparellado moito erro, por iso o primeiro dato podemos catalogalo de anómalo e eliminalo. Con outros catro datos obtemos un valor medio para a densidade de 0,87 g/mL á temperatura de traballo que era duns 23ºC.



  • Método B
Substituíuse a probeta por un elemento de medida máis preciso como é unha pipeta de 5 mL. Neste caso íase anotando a masa do biodiesel que se ía baleirando desde unha pipeta. Obtivéronse os seguintes resultados

Masa (g)
Volume (mL)
Densidade (g/mL)
1,3
1,6
0,81
2,2
2,5
0,88
3,5
3,9
0,90
5,6
6,3
0,89
7,1
8
0,89
De novo volvemos a desprezar o dato inicial porque a valores tan baixos, esta balanza non ofrece resultados moi precisos. Con outros 4 datos danos unha densidade de 0,89 g/mL.



Estes resultados están dentro dos valores establecidos polos organismos internacionais para o biodiesel (entre 0,86 e 0,9 g/mL a 15ºC)


martes, 25 de febrero de 2014

APURANDO O MES DE FEBREIRO

Estamos a recoller os datos de recollida do mes e algúns parece que querer apurar para incrementar as súas cifras ;-)
Os de 3ºESO pesaban hoxe os seus reciclabotes de tapóns.
Aquí os tedes no punto de pesada de secundaria

Na balanza fixáronse ben desde logo. Así practicamos un pouco de Física e Química ¿Non? unidades de medida, aparellos...nunca vén mal.

lunes, 24 de febrero de 2014

SEGUIMENTO DAS PROBAS DE SÍNTESE DE BIODIESEL

Hoxe luns volvemos ao colexio. Xa pasou case unha semana desde que fixemos as distintas probas de reacción e máis de 3 días desde que laváramos o biodiesel producido. Decidimos botarlle unha ollada ao aspecto que ofrecían, a ver se notábamos algún cambio.
Nas seguintes fotos temos o aspecto que tiñan todas elas. Un resume xeral indica que as que ofrecían un aspecto máis cristalino no biodiesel eran as número 5, 6, 8 e 12, así como tamén a 7 (aínda que esta lembramos que fora sometida a 2 lavados mentres que as demáis so experimentaron 1 lavado). É significativo que foron todas elas XUSTO NAS QUE SE EMPREGARON 1,5 G DE SOSA. Evidentemente esta debe ser a proporción óptima de base a empregar co aceite usado que se utilizou, suficiente como para provocar a esterificación e neutralizar os ácidos graxos libres iniciais, e non excesiva como para provocar excesivo xabón en reaccións de saponficación paralelas.



As probas 2, 3 e 11 seguían presentando un medio algo turbio pola existencia de xabóns no seu seo.



A 4 tamén presentaba un medio pouco claro. Era cristalino na súa parte superior pero a parte media-inferior estaba moi turbia.


Sen dúbida as probas de aspecto máis curioso foron a 1 e a 10. 
A número 1 lembramos que se fixo sobre aceite de oliva virxe extra, co cal se esperaría un bo resultado. O venres notabamos turbidez, o cal denotaba que a proporción de sosa non debeu ser a axeitada. Non obstante, hoxe o aspecto era xa moito mellor, xa que o xabón que enturbiaba o medio o venres acabou por sedimentar no fondo do vaso.



A que foi espectacular foi a proba número 10, porque nela o medio parecía estar cristalino pero fixándose ben na súa superficie púidose detectar a presencia dunha capa xa xabón semisólido enriba do biodiesel. Mirade a secuencia de fotos e o aspecto do xabón que retiramos cunha espátula por simple arrastre.



Do aspecto que hoxe lle vimos ás probas cremos que a cantidade de sosa empregada condicionou moito o resultado final porque todas as que se fixeron con 1,5 gramos saíron moi ben, todas as que se fixeron con 1 gramo crearon xabón pero que se acabou por separar do biodiesel (sedimentando-proba 1 ou flotando-proba 10) ou que está en proceso (proba 4), e todas as que se fixeron con 2 gramos formando medios turbios nos que o xabón estaba disolto por todo o biodiesel e nos que a emulsión non se rompeu (probas 2, 3 e 7). Coa proba 7 comprobouse que eran necesarios 2 lavados para obter o biodiesel cristalino.
A única proba que escapou a esta tendencia foi a número 11, na que se empregaron 1,5g pero non deu biodiesel cristalino senón algo turbio. Neste caso lembramos que so se axitou uns poucos minutos o cal nos fai supoñer que a reacción non se completou.
Con todos estes datos imos acotando as mellores condicións experimentais.
Queremos probar outras 3 novas condicións e despois sacaremos conclusións, aínda que parece confirmarse que:
É MOI IMPORTANTE PARTIR DUN ACEITE O MÁIS SECO E NEUTRO POSIBLE.
Por iso parece que é necesario facer un pretratamento do aceite con auga quente para arrastrar os ácidos graxos libres que provocan a maior parte da saponificación observada. Tamén haberá que facer ben a valoración con sosa patrón para saber a acidez libre do aceite e así poder axustar a cantidade de NaOH a empregar, pois parece que esa proporción condiciona moito o resultado final. Despois parece confirmarse que a reacción resulta máis rápida e mellor quentando un pouco. E finalmente é importante lavar para obter un biodiesel cristalino. Auga para ser suficiente pero poden ser necesarios 2 lavados.
A ver se o mércores poñemos as probas de reacción restantes e medimos a densidade e viscosidade do biodiesel obtido nalgunha proba boa.

sábado, 22 de febrero de 2014

VALORACIÓN DA CAMPAÑA-MES DE FEBREIRO. BENVIDA A 1ºPRIM

Son xa 2 meses enteiros coa campaña en marcha e a valoración que podemos facer polo de agora é moi positiva. A sensación é que todos saben que hai algo instaurado no centro que permite reciclar e todos están colaborando moito, tanto persoal docente como non docente.
A peor é a de móbiles (o cal era de supoñer) porque aínda non se recolleu ningún. 
A recollida selectiva e a campaña de aforro enerxético son as que está a costar máis introducir na rutina dos rapaces e rapazas. A separación plástico-papel non está lograda na súa totalidade pero seguimos insistindo. As ventás e portas non se pechan sempre que a calefacción está acesa. Non se apagan as luces cando se quedan as aulas sen alumnos...
Pero as demáis son positivas:
  • Os cartuchos. Moi ben. recolléronse bastantes unidades, cando outros anos xa levábamos facendo o mesmo e case que non había ningunha recollida, sinal de que está aproveitando a inercia da campaña.
  • Os clakis. Tamén moi ben. Non tanto polo volume total de recollida de aceite (que xa funcionaba moi ben ata o de agora), senón porque en secundaria estanse traendo clakis, situación que en anos anteriores non se producía.
  • As pilas. Excelente. Son moitos quilos e de moitos tipos os que se están a recoller.
  • A mellor sen dúbida: A CAMPAÑA DE RECOLLIDA DE TAPÓNS. Está sendo un éxito absoluto. Todo o mundo está colaborando e o alumnado está traendo un volume incrible de unidades. É unha campaña doada de seguir, os tapóns están por todas partes e ao alumno resúltanlle moi próximos. O feito de que puxeramos no colexio os instrumentos para completar a súa recollida foi a causa de que agora todo o mundo pregunte onde se botan os tapóns ;-). Por iso non é de estrañar ver os arcóns dos PLIs deste xeito

Agora remata febreiro e xa veremos máis polo miudo a campaña en números, aínda que xa sabedes que na ESO as clases de 1ºB e 2ºB están que se saen.
Aproveitamos para felicitar tamén a 1º PRIM, a clase de Mª José Vidal, que hai pouco se incorporou significativamente á campaña coa recollida de 4 kg de tapóns, medio kg de pilas e 2 cartuchos de tinta.

viernes, 21 de febrero de 2014

BIODIESEL: ALTERNATIVA PARA O ACEITE DE PARTIDA

Por recomendación de persoas moi involucradas no tema da síntese de biodiesel, imos facer algunha proba empregando un aceite de partida mellor tratado.
Parece que unha etapa crítica do proceso é a limpeza do aceite de partida. Nós só o filtramos e quentamos para provocar que a posible auga e outros compostos máis densos ou polares descendesen e así poder obter o aceite máis puro na parte superior do recipiente que o contiña.
Non obstante parece que un LAVADO do aceite antes de empezar a reacción pode resultar moi conveniente. 
Para comprobar este extremo programamos unha experiencia específica.
Tomamos unha pequena mostra de aceite xa filtrado e axitado en quente para determinarlle a acidez o próximo día.
Co resto (uns 600 mL) facemos o seguinte:
  • Mesturámolo cuns 200 mL de auga quente (uns 60ºC) nunha botella de plástico fino, axitamos enérxicamente durante un par de minutos e deixamos a botella introducida en nun baño termostatizado de auga quente a uns 55ºC, durante unha hora. Transcorrido ese tempo, retírase e déixase repousar durante toda a fin de semana. Xa so pouco tempo presentaba este bo aspecto, onde as fases orgánica e acuosa aparecen claramente diferenciadas. Con esta medida espérase retirar do aceite sobre todo os ácidos graxos libres que tantos problemas poden provocar despois coa sosa engadida pola formación de xabóns.  

Unha proba inequívoca do conveniente desta etapa sería comprobar, mediante a valoración con sosa en alcohol isopropílico, que a acidez diminúe; pero iso será materia de traballo na seguinte sesión...

6ª SESIÓN: PROCEDEMOS Á SEPARACIÓN DO BIODIESEL

Despois de deixar repousar ben as fases acuosa e orgánica durante 65 horas, hoxe venres os alumnos procederon a decantar as fases e introducir a superior (o biodiesel) nun vaso de precipitados. 
Nun primeiro momento tampouco se observou un biodiesel cristalino, polo que aventuramos que ainda contén algún resto de xabón...
En canto á sosa que podía conter comprobaron que xa se fora á fase acuosa co primeiro lavado pois o pH medido no biodiesel deu en todos os casos un valor de 7 ou incluso inferior (case 6) posiblemente por restos de acético do lavado. En todo caso nunca pH básico. A sosa estaba na fase acuosa, tal como se ve na fotografía seguinte, onde a tira do indicador estaba virada ao azul do pH básico

Despois da decantación someteuse o Biodiesel a un quecemento puntual de 5 min no microondas para ver que a turbidez era resultado da presencia de auga e podíamos eliminar os restos desta...
Desde logo era evidente que as condicións de reacción e as características do aceite de partida provocaron a formación de xabóns. Observade como se formaba un pouquiño deste no seo do biodiesel da proba número 8, adoptando unha curiosa forma de remuíño


Despois do quecemento as probas que máis cristalinas saíron foron as 4, 5, 6 e 8


Tampouco estaban moi mal a 2 e a 3


A 1 e a 12 seguían a presentar algo de turbidez


A 7 e a 10 teñen unha turbidez manifesta


A 10 de feito ten ten burbullas de xabóns polo borde superior


E coa 7 fixemos un 2º lavado, desta volta coa disolución de acético ao 6%, e a mellora foi considerable

As conclusións que podemos sacar destes días lavando o biodiesel é que é unha etapa algo "engorrosa", que é suficiente empregar auga para lavar, ou en todo caso lixeiramente acidulada, que poden ser necesarios 2 lavados para optimizar o proceso, e que a calor sempre vén ben para mellorar a separación.